Zo tof, de cultuurprof! Met deze maand: Paul van de Waterlaat, Zwermers

Intrigerende modeshow

Het woord Catwalk spreekt voor zich, maar het voorvoegsel Pan ~ stamt uit het Grieks, dat ‘geheel/alle(s)’ betekent. Paul en Eva halen in hun perfecte choreografie dan ook alles uit de kast: glitterjurken, maatkostuums, basic hemdjes en broeken, kleurige sporttenues, wufte blouses met dito sieraden, wikkelrokken, zwart-wit-tegenstellingen, een verknipt colbert, schoeisel met allerlei hakhoogtes… Op het eerste gezicht een intrigerende modeshow, maar wel een met veel gelaagdheid. Paul legt uit: ‘Het concept is in de basis hetzelfde, maar het kan altijd aangepast worden. Deze schoolvoorstelling duurde zo’n 3 kwartier; we hebben daarnaast een uitgebreide versie van 70 minuten. We staan ook regelmatig op festivals met beide uitvoeringen. Soms gieten we onze performance in een installatie-vorm, die duurt dan zo’n 3 uur.’

Meerdere versies van jezelf

In 2018 is de performance ontstaan, min of meer per toeval. Zwermers had net een project afgerond. ‘We zaten met vier personen bij elkaar en we hadden onze kleding uit dat project meegenomen. Toen ontdekten we dat we eigenlijk allemaal dezelfde outfit hadden. Al heel snel rees bij ons de vraag: hoe kunnen we veelkleurigheid en diversiteit creëren? Wat is onze relatie tot kleding? Met kleding creëer je meerdere versies van jezelf.’ Volgens Paul kan kleding als een deur fungeren, als een manier om jezelf uit te drukken. Aan de andere kant kunnen maatschappelijke normen over lichamelijkheid, seksualiteit of ‘normaal doen’ beperkend zijn voor veel mensen. ’In onze samenleving wordt er al snel gelabeld, vaak onbewust. Met onze performance willen wij bijdragen aan die bewustwording, we willen een dialoog op gang brengen.’

Kleding is onze tweede huid, en laat zien wie we zijn, willen zijn en soms moeten zijn. – Zwermers

Denkvoer!

Na afloop is de zaal duidelijk onder de indruk van de Pan ~// Catwalk. Paul grijpt de microfoon en gaat de dialoog aan met de leerlingen in de zaal. Wat hebben ze gezien, viel er iets speciaals op? ‘Labelen mag, je mag gewoon zeggen wat er in je opkomt!’ Een meisje vindt het mantelpakje op een stewardessenoutfit lijken. De zweep roept bij sommigen een associatie met dieren op, waarna Paul zegt: ‘Ik heb ook wel eens teruggekregen dat mensen het kinky vonden, zo’n zweepje.’ Besmuikte elleboogstoten in de zaal, er wordt veelbetekenend gegrinnikt. Een leerling zag het colbert verknipt worden en merkt op dat de nieuwe versie door zowel Paul als Eva gedragen werd. Dat brengt Paul bij de vraag: ‘Kunnen wij alle kleding, inclusief een rok, aantrekken? Eva en ik deden dat daarnet wel.’ Het blijkt prima denkvoer voor de verdiepende activiteit die Zwermers daarna in petto heeft.

Facebookmoeders en Zweverige Types

Lokaal 91 is leeggeruimd, de interactieve workshop kan beginnen. Onwennig staan de leerlingen in een kring. Paul heeft vaker met dit bijltje gehakt en gaat respectvol en met veel humor het gesprek aan. Eerst mag de groep hem ongebreideld labelen, op basis van zijn kleding, zonder dat iemand ook maar iets van hem weet. ‘Wie ben ik? Hoe woon ik? Van welk eten hou ik? Heb ik huisdieren? Welke hobby’s heb ik? Hou ik van kamerplanten?’ Er worden verschillende labels geplakt, waarvan slechts een deel blijkt te kloppen. Daarna ontdekken de leerlingen en hun docenten in verschillende werkvormen: ‘Hoe label ik jou? En jij mij? Op basis van welke karakteristieken? Wordt het anders als we iets aan onze kleding veranderen? Wat vult je hoofd over die persoon in?’ Tot slot mag de groep reageren op stellingen. Die leveren een aantal mooie gesprekken op over genderidentiteit en de kwalificaties ‘Facebookmoeders’ en ‘Zweverige Types’.

Identiteit is van moment tot moment in beweging: een fluïde gegeven. – Zwermers

Levenswerk

Pan ~// Catwalk is al een tijdje een succes in binnen- en buitenland, bij jong en oud. Hoe zwermt het gezelschap richting de toekomst? Paul heeft daar zeker ideeën over. ‘Dit project is zó rijk, we kunnen voor elke doelgroep de tijdsduur en de outfits aanpassen. We hebben bijvoorbeeld ook een 55+ versie en een versie voor AZC’s ontwikkeld. Het mooie was dat de mensen destijds zelf hebben gespeeld in die performances.

Identiteit is van moment tot moment in beweging: een fluïde gegeven. Dat is het statement dat wij proberen te maken. Het is een beetje politiek, we willen een beweging op gang brengen. Mijn wens is om dit project steeds meerstemmiger te maken door de dialoog aan te gaan met verschillende groepen mensen in binnen- en buitenland. We hercreëren onze performance regelmatig, bijvoorbeeld met studenten in Istanbul of met mensen in Groningen die onder de armoedegrens leven. We dromen van een versie met 100 Tilburgers van allerlei walks of life, die op de planken staan en hun kledingkast gebruiken om te laten zien wie ze allemaal zijn. Ook dromen we ervan om catwalkend de wereld over te gaan, en allerlei mensen, identiteiten en verhalen te vangen en die te verwerken in ons project. Het is voor ons echt een levenswerk.’