Zo tof, de cultuurprof! Met deze maand: Corpo Máquina Society

'In elk mens schuilt een danser, je hoeft het alleen maar te laten gebeuren'

Braziliaanse roots

Ondanks het feit dat Guilherme opgroeide in een ruige straatcultuur in een middelgrote Braziliaanse stad kwam hij al vroeg in aanraking met kunst. In de circustent die met een sociaal-artistiek programma in zijn wijk neerstreek vond hij in de dans de houvast en structuur die hij in zijn omgeving miste. ‘Als twaalfjarige kreeg ik een baan als danser, en op mijn vijftiende kreeg ik een beurs. Daarmee kon ik twee jaar ballet in Rusland studeren. Ik legde er al mijn wilskracht en passie in, en via Duitsland ben ik in Nederland terechtgekomen.’ Sinds 2007 is Nederland zijn thuis, en vertolkte hij hedendaagse dans in 36 producties bij verschillende gezelschappen als ICK, Dansgroep Amsterdam en het Tilburgse T.r.a.s.h.. Guilherme blijft altijd leren: ‘Ik lees graag, haal veel inspiratie uit de filosofie. Dat gaf mij het vertrouwen om met mijn werkwijze te beginnen.’ 

Instinctive Performance

Deze unieke werkwijze staat sinds 2011 bekend als Instinctive Performance, en is opgenomen in het curriculum van twee dansopleidingen. In 2013 ontmoetten Guilherme en Heleen elkaar, zij was destijds artistiek leider van Dans Brabant. In 2017 zette Guilherme de stap naar zelfstandigheid. ‘Ik was erg nieuwsgierig naar Gui; hij haalt veel uit mensen, hun omgeving en de kunst‘, lacht Heleen. Intussen vormt het tweetal sinds 2020 de vaste basis van CMS en hebben ze al heel wat co-producties gedaan. De drie pijlers zijn de kunst, de straat en het systeem. Instinctive Performance is niet het inoefenen van bepaalde bewegingen of danspassen. Guilherme legt uit: ‘We focussen op wat je al hebt, bijvoorbeeld: het feit dat je kunt opstaan en weer kunt gaan zitten, of rennen of lopen - dat is goud! Deze instinctieve taal is een middel tot expressie, het is de kern van wat we doen. Mensen vinden elkaar op een heel laagdrempelige manier.’

Go with the flow

Guilherme en Heleen hebben blind vertrouwen in twee dingen: dat mensen elkaar willen vinden en dat ze willen spelen. De repetities met dansers en andere kunstenaars in de gymzaal in Tilburg-Noord zijn hier een mooi voorbeeld van. Kinderen kwamen kijken en sloten zich spontaan aan. Er wordt gewerkt met mensen van alle leeftijden. ‘Tijdens het wijkproject Instinctive Neigborhood in Eindhoven deden er mensen mee in de leeftijd van 16-82 jaar. We werken graag in het theater, maar ook in een school of gymzaal. We gaan snel met elkaar aan de slag. Ik wil zo snel mogelijk verdwijnen, ik faciliteer alleen een dynamiek. Mensen kunnen vrij bewegen in de ruimte, in interactie met hun eigen lichaam of dat van anderen. Dat doen we heel speels, er ontstaat een groepsgevoel, één vloeiend geheel’, aldus Guilherme. 

Open ontmoetingen  
Het maakt niet uit of je danser, straatvoetballer, skater, musicus, acteur of iets anders bent. Kunst is volgens het tweetal een onderdeel van de menselijke conditie. Dat maakt de performances erg open. Guilherme: ‘Ik begin niet met een bepaalde verwachting. Ik wil het moment ervaren dat iemand iets aan het ontdekken is. Dat is het meest inspirerende voor mij, dat zoek ik – met wie dan ook. We zeggen ook nooit tegen de kinderen: we gaan dansen of theater doen, we gaan het gewoon doen.’ Heleen beaamt trots: ‘Eén uitspraak van een kind is onze lead geworden, zo mooi: ‘Creatief betekent dat je dingen kan. Dat we dingen zelf doen.’

Ik wil het moment ervaren dat iemand iets aan het ontdekken is. – Guilherme Miotto  

Zandbak als leerlokaal

Guilherme ziet in hun performances de metafoor van ‘de zandbak als leerlokaal’. Er valt van alles te leren, in vrijheid. Heleen voegt eraan toe: ‘De ontmoeting van kinderen met kunstprofessionals op een totaal gelijkwaardige basis… dat is bijzonder. De kunstenaars zijn net zo nieuwsgierig naar de kinderen als andersom. Als ze samen dingen maken, is ieder idee en iedere impuls evenveel waard om samen te onderzoeken. Non-hiërarchisch, dat is iets wat Gui voortdurend probeert te bewaken. Als we met twee mensen op een school aan de slag gaan, denken ze dat wij alles weten. Maar zodra we met een groep van vijf of meer mensen komen, valt dat helemaal weg. We bestempelen ook ieder moment als even waardevol. Het gaat om het proces, niet om het waarderen van een eindprestatie.’

It takes a child to raise a village  

‘It takes a Child to raise a Village / football meets dance’ is een voorstelling die ontstaan is uit de repetities in de gymzaal. Kinderen bewegen op het podium met muzikanten, voetballers en dansers. Guilherme benadrukt het belang van live muziek. ‘Die voegt veel toe, je kunt beter inspelen op wat er gebeurt. It takes a Child to raise a Village / Football Meets Dance is een ode aan dienstbaarheid aan kinderen.’ Het project kan ook in een workshop-achtige setting geboekt worden.
Bij ‘Bolistas’ ontmoeten vier mensen met een heel andere manier van bewegen elkaar: één gitarist, één breakdancer, één turndanser en één freestyle voetballer. De geluiden uit de gitaar ontstaan door de bewegingen en aanrakingen op het podium. ‘Bolistas’ is geschikt voor de hele familie, voor scholen spelen ze het liefst voor groep 6,7 en 8.

De kunstenaars zijn net zo nieuwsgierig naar de kinderen als andersom. – Heleen Volman

Wensdromen

Het liefst zouden ze ‘s ochtends aankomen in een gymzaal, school of theater en samenwerken, gedurende de dag. Daarna afsluiten met een publiek dat komt kijken of meedoen, zodat kunst onderdeel wordt van het dagelijks leven. Geen kers op de taart, maar iets waar je bij bent. Guilherme vindt dat heel bevrijdend: ‘De hele dag met groepen samenwerken, de laatste twee uurtjes komen er mensen kijken. De volgende dag is weer een nieuwe dag, in plaats van: vandaag gaan we repeteren en morgen is het wéér beter!’ De gymzaal in Tilburg-Noord wordt omgebouwd tot dansstudio, ernaast komt een nieuwe gymzaal die ook een culturele wijkfunctie krijgt. Het tweetal is aan het meedenken over het gebruik van deze ruimtes. Ze hadden er behoefte aan. ‘We willen landen in de wijk, in september 2024 is het klaar.’